Marron Bouwkunst
SURINAME
Geschiedenis
Ten tijde van de slavernij vluchtten grote groepen Afrikanen weg van de plantages de tropische oerwouden van Suriname in. Dat waren de Marron. Meestal vestigden zij zich in dorpen aan de oevers van rivieren in het binnenland, de Marron dorpen. Hier konden zij als vrije mensen leven. Door de jaren heen ontstond er een uniek systeem van samenleven naar het model van Afrikaanse dorpsgemeenschappen dat ongekend is op het westelijk halfrond.
Vanwege de constante dreiging van vervolging trokken de Marron hun onderkomens eerst vluchtig op met de voorhanden zijnde materialen. Toen de vrede gesloten was met de koloniale machthebbers volgde er een periode van relatieve rust en kon men aan een dorpsstructuur bouwen. Voor een westerse stadsmens die zo’n dorp tegenwoordig bezoekt lijkt het erop alsof de woningen willekeurig zijn neergezet. Begrijpt men iets van de traditionele gezinsfunctie in een dorpssamenleving, dan blijkt de structuur van een dorp afgesteld te zijn op de functies van gezinnen, en dat de architectuur van een woning past bij het leven in een tropisch oerwoud. Ze zijn klein en laag, en hebben, enige uitzonderingen daargelaten, één opening in de voorgevel. Om het water van de vele tropische regenbuien snel te kunnen afvoeren, zijn de markante puntdaken heel stijl. De gevels vallen op door de aandacht die eraan werd besteed. Met tembé (houtsnijwerk) werden er spirituele oermotieven in verwerkt en vooral de Ndjuka’s maakten vaak gebruik van primaire kleuren om het geheel te versieren.
Nu de dorpen leeglopen, raken veel van deze bijzondere bouwwerken in verval. De architectuur sluit ook niet meer aan bij de leefomstandigheden van jongeren. Het lot van iets wat in onbruik raakt of niet meer voldoet is dat het verloren gaat. Maar als gedeeld erfgoed van Suriname en Nederland dient de Marron architectuur te blijven voortleven.
Studie
Als architect van Marron-afkomst wil Paul Amoksi niet werkeloos toezien hoe deze kostbare erfenis verloren gaat. Daarom onderneemt Amoksi Architectuur een studieproject om uit Marron tradities een hedendaagse architectuur te ontwikkelen. Wij doen dat in samenwerking met twee experts, Alex van Stipriaan Luiscius, hoogleraar Caribische geschiedenis/Erasmus Universiteit, en de Marron kunstenaar Marcel Pinas, de oprichter van de Kibii Foundation en het Kibii Research Centre Moengo. Deze moderne architectuur zal oude tradities bewaren en moet aansluiten bij de waarden en behoeften van de Marron in een moderne verstedelijkte omgeving. De toekomst is een pilotproject van woningen in het Surinaamse stadje Moengo.
